Van werkjes naar creatieve avonturen: kunstlessen op de Basisschool

Inspiratie voor creatieve opdrachten vinden we vaak op Pinterest, een schatkamer vol knutselideeën. Hoewel Pinterest een geweldige bron is, ligt de nadruk vaak te veel op het eindresultaat, en niet genoeg op het proces. Dit maakt groei en individuele ontwikkeling moeilijker te meten en de opdrachten wat armoedig. Voor kinderen met minder verfijnde motoriek of de leerling die gewoon niet zo vaak knutselt kan dit demotiverend zijn, omdat hun werkje misschien helemaal niet zo erg lijkt op het voorbeeld waardoor zij het gevoel hebben te falen.

Bovendien is er vaak beperkte ruimte voor experiment en creativiteit in deze opdrachten. Leerlingen bloeien op wanneer ze hun natuurlijke nieuwsgierigheid en onderzoekende houding kunnen inzetten in creatieve opdrachten.

Maar hoe kun je als leerkracht de focus verleggen van product naar proces? Begin met een thema dat de leerlingen aanspreekt en aansluit bij de actualiteit. Start met een onderzoek, waarbij je bijvoorbeeld een item bekijkt van het Jeugdjournaal of SchoolTV. Vergeet ook zeker niet te kijken naar wat hedendaagse kunstenaars doen die zich met hetzelfde thema bezighouden. Onderzoek kan ook beginnen bij een specifieke techniek of materiaalsoort. Laat leerlingen experimenteren om te ontdekken wat ze allemaal kunnen maken hiermee.

Eigen ideeën in de ontwerpfase

Na de onderzoeksfase mag er ruimte zijn voor eigen ideeën in de ontwerpfase van de opdracht. Leerlingen kunnen hier geïnspireerd door hun onderzoek schetsen wat zij voor ogen hebben als eindproduct. Stimuleer de kinderen om meerdere ontwerpen te maken zodat ze iets verder denken dan hun eerste ingeving. Laat ze daarna een ontwerp kiezen en uitwerken, waarbij ze ook nadenken over hoe dit ontwerp uit te voeren is.

Voor jonge kinderen die nog niet goed kunnen tekenen, is de collagetechniek met tijdschriftknipsels een uitstekend alternatief om hun ideeën vorm te geven.

Na het ontwerp komt de uitvoering, binnen de opgelegde kaders van een opdracht. Deze kaders kunnen bestaan uit thema’s, specifieke materialen of technieken, of een vastgestelde tijd. Geef de kinderen eigenaarschap over de opdracht door samen kaders te bedenken. Bij onze boomhut opdracht bijvoorbeeld staat er al een duidelijk kader: Maak een boomhut met een plankje en een stammetje als basis. Maar daarnaast gaan de kinderen nadenken over waar die boomhut dan allemaal aan moet voldoen. Hierdoor is de opdracht ook echt van de leerlingen en kan je ze tijdens het verdere proces aan hun eigen ‘regels’ houden.

Tot slot is het waardevol dat kinderen hun werk kunnen presenteren en vertellen waar ze trots op zijn, wat ze hebben geleerd in het proces en hoe ze het de volgende keer anders zouden aanpakken. Hierdoor ontstaat ook ruimte voor reflectie.

Door de onderdelen onderzoek, ontwerp, uitvoering, presenteren en reflecteren te integreren in kunstlessen op de basisschool, ontstaat er veel meer ruimte voor een rijk leerproces dan wanneer leerlingen een strikt afgebakend werkje maken met weinig ruimte voor eigen ideeën.

Het is begrijpelijk dat dit een uitdaging kan zijn, vooral als je met restmaterialen wilt werken. Als je dit als een uitdaging ziet, maar toch een verrijkende kunstles wilt geven, vraag dan een lespakket aan voor jouw klas en zie wat er gebeurt wanneer leerlingen zelf mogen creëren.